Stel je hebt een website over een bepaald onderwerp. Om wat extra informatie te geven over het onderwerp zoek je een aantal kranten- en tijdschriftartikelen online op. Vervolgens kopieer je deze teksten naar jouw website, mag dat?
Auteursrecht
Het auteursrecht beschermt een werk van letterkunde, wetenschap en kunst (kortweg ‘werk‘), wanneer er sprake is van een oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel van de maker. Deze criteria worden in Nederland ruim uitgelegd. Dat betekent dat je er eigenlijk wel vanuit kunt gaan dat op vrijwel alle teksten auteursrecht ligt. Voor het gebruik van een werk (dat dus beschermd is door het Auteursrecht), is toestemming nodig. Het betalen van een redelijke vergoeding voor het gebruik van het werk is veelal een voorwaarde van de toestemming. Die toestemming voor het gebruiken van een werk heet in juridische terminologie een ‘licentie’. Het is echter niet zo dat je door het betalen van een vergoeding altijd toestemming kan krijgen. De maker van het werk (de auteursrechthebbende) mag zelf bepalen of en zo ja aan wie hij toestemming geeft voor gebruik van zijn werk.
Zelfs als er op een tekst geen auteursrecht rust, zoals bijvoorbeeld op een puur feitelijk stuk tekst waar in het geheel geen creatieve keuzes aan ten grondslag liggen, is het in sommige gevallen niet toegestaan om de tekst over te nemen. In de Auteurswet wordt namelijk ook bescherming geregeld van zogenaamde onpersoonlijke geschriften. Dat noemen we geschriftenbescherming.
Rechthebbende
Als je een bepaalde tekst wilt gebruiken, óók als je die op internet of Google hebt gevonden, dien je eerst toestemming te vragen aan de rechthebbende. De rechthebbende is de maker of makers van het werk of degene die de auteursrechten van de maker(s) heeft overgenomen (de ‘rechtsverkrijgende’, bijvoorbeeld het persagentschap). Er zijn wel beperkingen op het auteursrecht waardoor je wel (stukken) tekst mag gebruiken. Dit zijn echter uitzonderingen op de regel.
Licentie
De rechthebbende heeft een uitsluitend recht op het werk. Dat wil zeggen dat hij zelf mag bepalen of hij iemand toestemming geeft om zijn werk te gebruiken en zo ja, onder welke voorwaarden. Dit houdt meestal in dat de rechthebbende een vergoeding wil voor het gebruik van zijn werk. Die toestemming, al dan niet gebonden aan bepaalde voorwaarden, heet een licentie.
Creative Commons
Maar hoe kom je erachter wie de rechthebbende op een bepaald werk is? Dat is waarschijnlijk niet Google, ook niet altijd de eigenaar van een website en zelfs niet altijd de maker van het werk. Een oplossing voor het probleem van het achterhalen van de rechthebbende, is om alleen eigen teksten te gebruiken, of je aan de uitzonderingen te houden. Een andere oplossing is werken te gebruiken waarvan op voorhand duidelijk is onder welke voorwaarden het gebruikt mag worden. Deze werken zijn voorzien van wat in het Nederlands te vertalen is als een ‘publieke standaardlicentie’. De meest gebruikte zijn die van Creative Commons en GPU (General Public License).
Inbreuk op auteursrecht = onrechtmatige daad
Wat nu als je een artikel van internet hebt geplukt, zonder toestemming te hebben van de maker van het stuk? Als deze erachter komt dat iemand, zonder zijn toestemming, gebruik heeft gemaakt van zijn artikel, kan hij zich beroepen op zijn auteursrecht om: a) te eisen dat je zijn werk van je site verwijdert en b) een redelijke vergoeding te vragen voor de tijd dat je zijn werk hebt gebruikt en c) eventueel verhoogd met een schadevergoeding. Op basis van inbreuk op het auteursrecht is er sprake van een ‘onrechtmatige daad’ (art. 6:162 BW). Degene die inbreuk maakt op iemand zijn auteursrechten is vervolgens verplicht de schade die daardoor wordt geleden, te vergoeden.
Vergoeding
Wat is nu een redelijke vergoeding voor de hierdoor geleden schade? De rechthebbende beroept zich meestal op de algemene voorwaarden van de NVJ (Nederlandse vereniging voor de Journalistiek). Daarin staat een factor waarmee de schade uitgerekend kan worden. Dit is dan bijvoorbeeld 3x de economische waarde. Wat de economische waarde is, is lastig te bepalen. Echter, de rechter staat soms afwijzend tegenover dit soort calculaties, waar een claim wordt gelegd met het karakter van een boete. Daar komt bij dat je als hobbyist niet zomaar gebonden bent aan de algemene voorwaarden van de NVJ.
Wat kan je doen?
Stel je hebt een brief gekregen van een schrijver (of een advocaat) waarin een behoorlijk bedrag van je wordt ge-eist. Is er niets dat je kunt doen om te voorkomen dat je dat bedrag moet betalen? Het is in ieder geval altijd verstandig om direct de bewuste teksten te verwijderen. Wellicht neemt hij genoegen met deze praktische oplossing. Daarnaast moet je je er wel van bewust zijn dat je waarschijnlijk auteursrecht inbreuk hebt gepleegd. Dit moet echter eerst vast komen te staan. Daarnaast zijn de claims die worden gesteld in de brieven erg hoog. Hier hoef je niet zomaar mee akkoord te gaan. Het is verstandig om eerst juridisch advies in te winnen. Als dit niet zeer snel kan, schrijf dan in ieder geval een brief terug dat je meer tijd nodig hebt.
Omdat iedere zaak anders is, is het niet te zeggen of de claim te hoog is of bijvoorbeeld ongegrond is. Het is daarom verstandig om juridisch advies in te winnen. Dat kan bijvoorbeeld bij de Clinic via het aanvraagformulier. Het is niet verstandig om direct te betalen of om de brief naast je neer te leggen.